De schuldenval: als je brein niet winstgevend genoeg is

Er zijn mensen die prima uit de voeten kunnen met leningen, betalingsregelingen, rentepercentages en maandlasten. Die snappen hoe het spel werkt, lezen de kleine lettertjes en zetten een reminder in hun agenda als er iets afgeschreven wordt. En er zijn mensen bij wie dat totaal anders werkt. Niet omdat ze dom zijn. Niet omdat ze onverantwoordelijk zijn. Maar omdat hun hoofd anders in elkaar zit.

Denk aan iemand met ADHD, autisme of dyscalculie. Iemand voor wie tijdsbesef lastig is. Die overprikkeld raakt van bureaucratie. Of voor wie geld gewoon één grote brei is, zonder grip. En daar heeft de schuldindustrie geen boodschap aan. Het verdienmodel draait op verwarring. En die verwarring leidt weer tot problemen die we makkelijk kunnen vermijden. Niet alleen schuldhulp, maar ook ziekte, overbelasting, uitval en re-integratie.

Kredietverstrekkers, banken, incassobureaus. Ze verdienen geld aan mensen die het overzicht kwijt zijn. Dat is hoe het systeem werkt. Hoe langer jij achterloopt, hoe meer er verdiend wordt. Dus als jij je rekeningen vergeet, een boete mist, of een contract ondertekent dat je eigenlijk niet snapt, dan is er niemand die even belt om te checken of je het nog allemaal begrijpt. Integendeel. Dan gaan de meters lopen.

Voor een brein dat snel overloopt, werkt in beelden of associaties, of juist hyperfocus heeft op één ding tegelijk, is dit systeem genadeloos. Want fouten worden niet gecorrigeerd. Ze worden geautomatiseerd en uitvergroot. En als je dan omvalt, dan mag de schuldhulp het opruimen.

De mensen in de schuldhulpverlening doen wat ze kunnen. Echt. Daar zitten vaak bevlogen mensen die snappen hoe ingewikkeld het is. Maar zij komen pas in beeld als het al uit de hand gelopen is. Als iemand zich verstopt, alles heeft dichtgetrokken, en de stress z’n lijf uit jaagt. Wat er dan vaak mist? Inzicht in hoe neurodiversiteit werkt. In plaats van: waarom heb je dit niet op tijd betaald?, zouden we moeten vragen: hoe werkt jouw brein eigenlijk als het spannend wordt?

We hebben geen ‘sterkere’ mensen nodig, maar een eerlijker systeem. Een systeem dat erop gebouwd is om winst te maken op verwarring, is niet eerlijk. Het is uitbuitend. Zeker als je weet dat een flink deel van de mensen in de schulden neurodivergent is. Dat is geen toeval. Dat is een mismatch tussen hoe mensen in elkaar zitten en hoe het systeem hen behandelt.

Wat we nodig hebben?

• Begrip voor hoe anders een brein kan werken.
• Wetgeving die winst op achterstanden beperkt.
• Vroegtijdige signalering die niet straft, maar ondersteunt.
• En een veel betere aansluiting tussen financiële dienstverlening en psychologische realiteit.

Als we blijven doen alsof het probleem bij de mens ligt, verandert er niks. Want het zit niet in ‘onverantwoord gedrag’. Het zit in een systeem dat geld verdient aan de stress, het ongemak en het afhaken van mensen die het anders doen. En dat moet anders. Niet omdat mensen zielig zijn, maar omdat iedereen het recht heeft op een systeem dat rekening houdt met wie ze zijn.

Zeker als hun brein net wat minder winstgevend is voor de industrie.