Het gevaar van de ‘cancel cultuur’

We zijn tegenwoordig allemaal viroloog, jurist, politiek analist en laat ik maar niet over voetbal beginnen. En daarmee is er vaak iemand beledigd, aangesproken of tekort gedaan. En dat is dan weer snel een reden om iets te cancelen. Het is als bijna elke andere ontwikkeling in onze meer co-creative samenleving: we kunnen het niet allemaal begrijpen, maar we weten het wel allemaal beter. We hebben geprobeerd om een paar dingen op een rij te zetten om wat meer inzicht te krijgen in dit fenomeen en wat tips om ermee om te gaan.

‘Als je iets verkeerds doet, verdien je straf’: dat is de basis van de cancel cultuur. Het probleem is dat iedereen op zijn eigen manier het goede en het kwade interpreteert, dus wat voor de ene persoon werkt, werkt misschien niet voor iemand anders. Omarmen we die diversiteit en verandering? Of bewerken we de waarheid alleen maar op een manier die ons voordeel biedt? Kunnen we feiten nog wel van meningen onderscheiden en bestaan er ook interpretaties van feiten en verbanden?

Veel mensen die een aanvallende houding hebben richting anderen zijn geobsedeerd door het veroorzaken van problemen. Dit is hun manier om een impact te hebben. Deze mensen hebben geen enkele belangstelling voor wat de feiten zijn. Er is geen hoeveelheid logica of verklaring die hen ervan kan weerhouden om te doen wat ze willen. Hoe vaak ze ook worden gecorrigeerd, ze gaan gewoon door met hun destructieve gedrag. Het beste wat je kunt doen is proberen je eroverheen te zetten. Niet tegen deze mensen in gaan, maar ze met rust laten, misschien zelfs negeren. Laat je niet afleiden of afschrikken door deze figuren, en geef ze niet de voldoening dat hun acties effect hebben op jou.

De cancel-cultuur wordt gekenmerkt door sociale druk om iemand te ontslaan, uit te sluiten of te onderdrukken vanwege ideologische redenen (met name het delen van meningen die als misplaatst of “onacceptabel” worden beschouwd). Deze cultuur is niet alleen aanwezig in de politiek. Het kan ook binnen de muren van een organisatie landen. Het kan mensen ervan weerhouden om hun mening te geven en het vertrouwen in de werkomgeving belemmeren. Meer in het publieke debat kan het leiden tot het verstommen van discussies. De essentie van democratie is dat we iedereen laten zeggen wat ze willen zeggen. En zeker, we moeten oppassen dat we niet alles tolereren maar we zouden er goed aan doen naar iedereen te luisteren, een stap terug te doen, na te denken en dan pas te reageren.

Het is ook belangrijk om het op te nemen voor degenen die aangevallen worden door de cancel-cultuur, zeker wanneer er geen schade is aangericht aan de slachtoffers. Trial bij (social) media ligt snel op de loer. Het zijn vaak mensen met een goede naam die worden beschuldigd van slechte daden – zoals het geval was met de Britse journalist James Delingpole, die eerder dit jaar onterecht werd beschuldigd van racistische tweets.

Als het je overkomt is de beste manier waarop je hiermee kunt omgaan, te erkennen dat je fout zat en je fout recht te zetten of door uit te leggen hoe je verkeerd begrepen bent. Je kunt erkennen dat je het bij het verkeerde eind had en als je iemand pijn hebt gedaan of iets verkeerds hebt gezegd, dan kun je gewoon (welgemeende) excuses aanbieden. Maar daarmee mag je ook streven naar een punt waarmee de discussie ‘af’ is. Fouten maakt iedereen en iedereen verdient het om vergeven te worden. Iedereen heeft weleens een verkeerd woord uitgesproken.

Het is belangrijk om te weten hoe je jezelf kunt herstellen van fouten. De cancel cultuur doet het goed in de media. Elke dag zijn er nieuwe voorbeelden van mensen die worden aangesproken op zinsnedes of tweets die ze jaren geleden plaatsten. De cancel cultuur kan echt overal voorkomen en je moet alert zijn als het je overkomt. Of je nu een ondernemer bent of directeur, of je glazenwasser bent of manager, je moet alles op een rijtje kunnen zetten als je dreigt ‘gecancelled’ te worden.

Het is te begrijpen waarom mensen zich aangetrokken voelen tot de cancelcultuur. Het geeft hen een veilig gevoel, een gevoel dat ze bij ‘de goede mensen’ horen. Maar iedereen moet zich ook veilig voelen om met nieuwe ideeën te komen en om de status quo ter discussie te kunnen stellen. We hoeven niet altijd te reageren wanneer we woorden of meningen horen die ons pijn doen of ingaan tegen dingen die ons dierbaar zijn. Te vaak zien we dat de cancel-cultuur wordt gebruikt als wapen tegen elkaar, en dan wordt het een probleem. Dan wordt het een plaag voor onze gemeenschap en degenen om ons heen, die vrezen dat zij oneerlijk worden beoordeeld voor hun meest persoonlijke keuzes.